Obchody Andrzejek w Polsce
– tradycje i zwyczaje
„Święty Andrzej Ci ukaże, co Ci los przyniesie w darze.”
W polskim kalendarzu istnieje wiele dat, które zdecydowanie warto odświeżyć, chociażby po to, aby pokazać naszym dzieciom zwyczaje kultywowane przez ich dziadków i pradziadków. Jednym z takich dni są Andrzejki.
Andrzejki (jędrzejówki, jędrzejki) obchodzone są w Polsce w nocy z 29 na 30 listopada, w wigilię świętego Andrzeja. Z biegiem czasu stały się głównie pretekstem do brania udziału w imprezach tanecznych, które z ich dawną formą mają niewiele wspólnego. Tymczasem tradycja andrzejkowych wieczorów sięga zamierzchłych czasów. Pierwsze pisemne wzmianki o tym święcie pochodzą z XVI wieku. Warto dodać, że obrzędy z nimi związane daleko wykraczają poza znane nam lanie wosku i tańce.
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu wszystkie polskie dziewczęta na wydaniu wiedziały, że w imieniny św. Andrzeja mają szansę dowiedzieć się, jak ułoży im się życie uczuciowe. O ile dziś to Walentynki uważamy na święto zakochanych, o tyle kilka dekad temu to św. Andrzej patronował pragnącym miłości pannom, zaś patronką chętnych na ożenek kawalerów była św. Katarzyna (25 listopada). Z biegiem czasu andrzejki wchłonęły obchody katarzynek, a chłopcy zaczęli świętować razem z dziewczętami.
Co ciekawe, andrzejki mogą wywodzić się już z czasów starożytnej Grecji. Imię Andrzej jest kojarzone ze starogreckim andros i aner, oznaczającym męża bądź mężczyznę lub aneios [dzielny], nawiązującym do męczeńskiej śmierci św. Andrzeja. Inne źródła mówią o starogermańskim pochodzeniu Andrzejek, związanym z kultem boga płodności, miłości i bogactwa.
Jakakolwiek nie byłaby geneza tego święta, wiemy jedno – andrzejki w dawnej Polsce były jedną z ważniejszych dat w kalendarzu, a wróżby odprawiane w ten wyjątkowy wieczór traktowano z ogromną powagą. Wokół domów palono wielkie ogniska, które miały odpędzać złe duchy, a panny pod poduszką umieszczały męskie spodnie, aby wyśnić przyszłego męża bądź liczyły sztachety w płocie w nadziei na to, że dowiedzą się czegoś o przyszłym małżonku.
Warto przypomnieć o kilku andrzejkowych zabawach, które w listopadowy wieczór możemy zorganizować w domowych warunkach i dzięki temu przybliżyć słowiańskie tradycje naszym dzieciom.
WRÓŻBY ANDRZEJKOWE
1. LANIE WOSKU
Tej tradycji raczej nie trzeba nikomu przypominać – chodzi o to, aby wylać na wodę gorący wosk, a następnie w jego kształcie doszukać się symboli i je zinterpretować. Pomocny może się tu okazać cień naszego woskowego tworu – rzucony na ścianę jest czytelny i pobudza wyobraźnię. Uwaga – wosk tradycyjnie lejemy przez dziurkę od klucza! Najlepiej, jeśli klucz jest duży, aby łatwiej było trafić w dziurkę. Warto zwrócić uwagę, by dzieci skorzystały z pomocy osoby dorosłej ze względów bezpieczeństwa, ponieważ z gorącym woskiem należy obchodzić się bardzo ostrożnie.
2. WRÓŻBA Z BUTAMI
W andrzejkowy wieczór możemy też urządzić „wyścig butów”. Chodzi o to, żeby lewe buty uczestników ustawić rządkiem w kącie pokoju. Następnie powinniśmy przestawiać je tak, aby ostatni but „wskakiwał” na pierwsze miejsce aż do momentu, kiedy któryś z butów dotknie progu. Osoba, która jest właścicielem tego buta będzie wedle wróżby tą, która pierwsza wyjdzie za mąż lub ożeni się.
3. RZUT TRZEWIKIEM
Inną popularną wróżbą wykorzystującą obuwie był rzut butem. Uczestnik zabawy odwracał się tyłem do drzwi, a następnie rzucał za głowę lewy trzewik. But, który upadł podeszwą do podłogi i był skierowany czubkiem ku drzwiom, zwiastował pannom i kawalerom rychłą zmianę stanu cywilnego. Tu mamy praktyczną radę – w celu uniknięcia szkód, koniecznie zamieńcie ciężkie buty na kapcie.
4. WRÓŻBA Z KUBECZKAMI
Pod trzy z czterech jednakowych kubeczków wkładamy: obrączkę, listek i monetę. Pod czwartym nie umieszczamy nic. Zamieniamy miejscami kubki, a następnie wybieramy jeden z nich. Obrączka oznacza miłość, listek – małżeństwo, moneta zaś – bogactwo. Możemy użyć większej liczby kubków i umieścić tam też inne drobne przedmioty (np. klucz symbolizujący przeprowadzkę, kostkę cukru oznaczającą słodkie i beztroskie życie itd.). Jeśli trafimy na pusty kubek, w najbliższym czasie najprawdopodobniej nie zmieni się nic.
5. NAJDŁUŻSZA OBIERZYNA
Do tej zabawy musimy przygotować tej samej wielkości jabłka, które następnie uczestnicy będą obierali. Komu uda się uzyskać najdłuższą obierkę, tego związek będzie miał najdłuższy staż. Zabawa może mieć ciąg dalszy – każdy uczestnik rzuca swoją obierzynę za siebie i w kształcie, w jaki się ona ułoży, może dopatrywać się litery, która będzie inicjałem jego pierwszej miłości.
6. KARTECZKI POD PODUSZKĄ
Na małych karteczkach wypisujemy imiona (mogą to być najpopularniejsze imiona płci przeciwnej lub kolegów i koleżanek). Karteczki składamy, umieszczamy pod poduszką i zostawiamy na noc. Rano wyciągamy pierwszą lepszą karteczkę – imię na niej zapisane będzie imieniem naszego przyszłego ukochanego albo przyjaciela na całe życie.
7.SERCE Z IMIONAMI
Wycinamy dwa papierowe spore serca. Na jednym z nich wypisujemy popularne imiona żeńskie, na drugim męskie. Jedna osoba przytrzymuje serce, a uczestnicy przekłuwają (oczywiście z drugiej strony, tak, aby nie widzieć imion) papier. Imię, w które uczestnik trafi szpilką, będzie imieniem jego przyszłej żony lub męża.
8. RZUT MONETĄ
Każdy uczestnik wybiera monetę o dowolnym nominale. Następnie musi pomyśleć życzenie i trafić monetą do naczynia napełnionego wodą umieszczonego w odpowiedniej odległości (nie może stać ono ani za blisko, ani za daleko). Kto trafi do miski z wodą, tego marzenie na pewno się spełni
9. SZPILKI
Jak łatwo się domyślić, do tej wróżby potrzebujemy szpilek. Szpilki z kubeczka wysypujemy na obrus, aż uda nam się z nich odczytać jakąś literę. Każda litera ma określone znaczenie. Poniżej przykładowa lista:
- A – podróż/przeprowadzka
- E – sukcesy w nauce
- H – szczęśliwa miłość
- K – sukcesy towarzyskie lub zawodowe
- L – uwaga na złodziei
- M – ciekawa propozycja zawodowa
- N – szczęście w życiu (w każdej dziedzinie)
- T – masz sprawdzonych przyjaciół, którzy zawsze ci pomogą
- W – uwaga na oszustów
- V – strzeż się przed osobami, które będą chciały ciebie wykorzystać
- X – szczęście sprzyja Ci we wszystkim
Mamy nadzieję, że starsi uczestnicy tych zabaw z nostalgią przypomną sobie czasy młodości, a najmłodsi zapałają entuzjazmem do poznawania dawnych zwyczajów kultywowanych w Polsce.
UDANYCH ANDRZEJEK!
źródła: www.portal.Librus.pl, www.stylowi.pl
Opracowała Wioletta Gniazdowska
Listopadowe zabawy
Przedstawiamy propozycję na zabawy z kolorowymi liśćmi, jak wykonać jesienny kolaż.
Przygotowała Marta Filip
Moja rodzina
Drzewo genealogiczne
Nasze pochodzenie determinuje nas do tego kim jesteśmy. Nie jesteśmy całkiem odrębną od świata i powiązań rodzinnych jednostką. To właśnie nasze dziedzictwo mówi o nas więcej, niż możemy przypuszczać. Sporządzając drzewo genealogiczne możemy poznać swoją rodzinę, korzenie. Dzięki temu łatwiej dowiedzieć się więcej o sobie samym.
Drzewo genealogiczne jest grafiką przedstawiająca losy rodziny. Najczęściej ma postać drzewa, które rozrasta się z każdym kolejnym członkiem rodziny. Jednak, tak naprawdę, każda grafika, na której znajdziemy linię przodków lub potomków może być drzewem genealogicznym. Może to być drzewo w dosłownym tego słowa znaczeniu, ale równie dobrze sprawdzi się wykres, lub tablica. Można je skonstruować odręcznie lub skorzystać z programów komputerowych. Samo określenie „drzewo genealogiczne” nawiązuje do biblijnego cytatu:
„I wyrośnie różdżka z pnia Jessego,
wypuści się odrośl z jego korzeni.”
Jak zrobić drzewo genealogiczne?
Jeśli mamy trochę czasu, to najlepiej wykonać własnoręczny rysunek drzewa genealogicznego. Najstarsi członkowie rodu powinni stanowić korzenie drzewa, następnie idziemy wzdłuż konarów i listków. Listki to najmłodsi członkowie rodziny. Im mniejsze pokrewieństwo, tym gałęzie rozrastają się coraz bardziej na boki..
Najbardziej kompletne drzewo genealogiczne to takie, które zawiera nie tylko daty urodzenia i ewentualnej śmierci członków rodziny, ale również ich zdjęcia.
Spróbujcie sami stworzyć drzewo genealogiczne swojej rodziny.
Informacje pozyskajcie np. z opowieści rodziców, dziadków czy cioteczek i wujów. To dobry pomysł na miłe spędzenie czasu z rodziną, świetna zabawa. Powodzenia!
Informacje i grafika zapożyczone ze stron internetowych.
Przygotowała Marta Filip
Listopad 2020
Początek listopada to dni, Wszystkich Świętych i Zaduszki, kiedy w sposób szczególny wspominamy naszych bliskich, tych, których z nami już nie ma. Łączymy się myślami z tymi, których znaliśmy, których spotkaliśmy albo znamy tylko z opowieści, znanych tylko naszej rodzinie lub znanych i zasłużonych dla całego świata. Niesiemy im na groby kwiaty i znicze, spotykamy się z rodziną.
W Polsce ten czas jest przeżywany w spokoju i zadumie, niekiedy w smutku, ale zawsze możemy przypomnieć sobie nasze Babcie, naszych Dziadków, może naszych Rodziców lub Panią Sąsiadkę, którą spotykaliśmy każdego dnia; pomyśleć jakie dobro nas od nich spotkało.
Albo powspominać znanych poetów, pisarzy, aktorów, naszych nauczycieli, ważne osoby, które żyły dobrze, były dobre dla innych, pomagały innym i swoim przykładem uczą nas tego samego.
Uśmiechnijmy się do nich i zaczerpnijmy z ich dobroci, żeby dawać ją innym.
W krajach religii prawosławnej w ciągu roku kilka jest takich dni „szczególnej pamięci”. Wtedy ludzie udają na cmentarze na groby swoich bliskich zmarłych – każdy grób otoczony jest płotkiem, jest ławeczka i stolik, przeznaczone do spożywania przyniesionych tam posiłków. Oczywiście zawsze trzeba pozostawić jakiś pokarm na grobie – dla duszy zmarłego. Na cmentarzach organizowane są również większe biesiady.
W Hiszpanii to Todos los Santos/Tosantos – Święto niezwykle barwne. W niektórych regionach Hiszpanii urządzane są fiesty i targowiska, gdzie można nabyć specjalne słodycze. W niektórych częściach kraju rozpalane są ogniska i pieczone są kasztany, aby oświetlić zmarłym drogę do domu
W Meksyku obchodzone jest Dia de los Muertos 1 i 2 listopada. Cała rodzina wcześniej przygotowuje dom na przyjęcie dusz bliskich zmarłych . W ostatni dzień października w specjalnie przystrojonym pokoju pozostawia się dla nich ofiarę, która musi być specjalnie dostosowana i dobrana do każdej zmarłej osoby. W nocy z 1 na 2 listopada ludzie udają się na cmentarze, gdzie groby są ustrojone kolorowymi kwiatami, a także pozostawiane są na nich warzywa, owoce i „chleb umarłych”. Spotykają się tam całymi rodzinami, rozmawiają, wspominają, śpiewają, potem udają się do kościołów modlą się i zapalają świecę. Wieczorem znów powracają na cmentarz, by zapalić znicze na grobach (światło ma wskazać drogę powrotną zmarłym). To dni radości i ponownych spotkań z powracającymi na krótko duszami zmarłych.
Godny polecenia jest film Coco, zachęcamy do jego obejrzenia zarówno młodszych, jak i dorosłych.
W Stanach Zjednoczonych obchodzi się Halloween 31 października. Zwyczaj wywodzi się z kultury celtyckiej, a następnie przez irlandzkich emigrantów przeniósł się do Ameryki. Obchodzone jest w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Irlandii i Wielkiej Brytanii. Nie jest to święto urzędowe, jednak cieszy się największą popularnością, zaraz po świętach Bożego Narodzenia. Najpopularniejszym zwyczajem na Halloween jest „Cukierek albo psikus”. Dorośli i dzieci przebierają się, chodzą od domu do domu i zbierają cukierki do koszyczków, recytując wierszyki.
W Japonii Święto Zmarłych trwa aż 4 dni pełne światła i tańca i obchodzone jest w sierpniu. Właśnie wtedy duchy zmarłych powracają na Ziemię, żeby odwiedzić swoich bliskich. Wiedzione są światłem latarni ustawionych przed progiem każdego domu. Japończycy sprzątają groby swoich zmarłych, członkowie rodziny przynoszą jedzenie i picie, a cmentarze wypełniają się muzyką, radosnymi opowieściami i ogólną wesołością. W domach przygotowują ołtarzyki ofiarne dla dusz , które przebywają z rodziną aż do 15 sierpnia, kiedy to znów palone są latarnie, tym razem mające wskazać im drogę powrotną.
Informacje i zdjęcia zaczerpnięte z: gdziewyjechać.pl, edutoriasl.pl
E.C.